Në një botë futbolli gjithnjë e më të globalizuar, nën presion ekonomik në rritje, “Fair Play Financiar” është bërë një mjet thelbësor për të siguruar stabilitetin e sistemit.
Edhe pse po flitet gjithnjë e më shumë në emisione dhe në mediat sociale, ende ka pyetje se si funksionon në të vërtetë. Çfarë është saktësisht, si zbatohet dhe cilat janë pasojat e mosrespektimit të tij?
Frena shpenzimeve të pakontrolluara – “Fair Play Financiar” janë një sërë rregullash të hartuara për të siguruar që klubet të mos shpenzojnë më shumë sesa fitojnë. Origjina e saj daton që nga viti 2011, kur UEFA vendosi të vendoste kufizime për shpenzimet e tepërta nga ekipet që merrnin pjesë në garat evropiane. Objektivi ishte i qartë: të parandalohej që futbolli të bëhej një lojë e dominuar nga pasuri të pakufizuara, borxhe të rrezikshme dhe ç’ekuilibra financiare që kërcënojnë qëndrueshmërinë e sportit. Që atëherë, sistemi ka evoluar. Në vitin 2022, UEFA prezantoi rregullore të reja të quajtura Rregulloret e Qëndrueshmërisë Financiare (RQF). Ky version i ri i “Fair Play Financiar” bazohet në tri shtylla: aftësinë paguese, stabilitetin dhe kontrollin e kostove.
Rregullat e reja të UEFA-s – UEFA ka shtrënguar kërkesat financiare për klubet që garojnë në garat evropiane. Ndër ndryshimet kryesore janë: Kufiri i shpenzimeve për paga dhe transferime. Nga sezoni i tretë e këtej, klubet nuk do të jenë në gjendje të ndajnë më shumë se 70% të të ardhurave të tyre për këta artikuj (viti i parë është 90% dhe i dyti, 80%). Kontrolli i humbjeve: Lejohet një deficit maksimal kumulativ prej 100 milionë eurosh gjatë tri viteve financiare të njëpasnjëshme. Rregulli i Fitimeve në Futboll: Një formulë që kërkon që diferenca midis të ardhurave dhe shpenzimeve përkatëse të jetë pozitive ose, në rastin më të mirë, brenda një devijimi prej pesë milionësh. UEFA gjithashtu mbikëqyr pajtueshmërinë me këto rregulla përmes Organit të Kontrollit Financiar të Klubeve (CFCB), i cili mund të vendosë sanksione që variojnë nga paralajmërimet dhe gjobat, deri në përjashtim nga garat.
Modeli spanjoll: më i ashpër – Në Spanjë, “Fair Play Financiar” merr një formë edhe më të ashpër. Ndryshe nga modeli i UEFA-s, i cili vepron “ex post”, kontrolli spanjoll kryhet para fillimit të garës. Ky sistem pret të gjitha ekipet e Primera Division dhe Segunda Division. Ai bazohet në një parim shumë të qartë: asnjë klub nuk mund të shpenzojë më shumë sesa fiton. Për ta bërë këtë, La Liga llogarit një limit të personalizuar të kostos së skuadrës për çdo klub, duke marrë parasysh të ardhurat e pritura dhe duke zbritur shpenzimet strukturore dhe pagesat e borxhit. Nëse tejkalohet ky limit, klubi nuk mund të regjistrojë lojtarë të rinj. Kjo i ka detyruar ekipe si Barcelona të përdorin të ardhura të jashtëzakonshme ose shkurtime në mënyrë që të konkurrojnë në kushte të barabarta loje.
Rregulli “1-1” dhe rastet e fundit – Një nga çelësat e kontrollit financiar në Spanjë është i ashtuquajturi “rregulli 1- 1”, i cili përcakton se një klub mund të shpenzojë vetëm aq sa liron ose fiton. Në praktikë, kjo do të thotë që për të nënshkruar ose rinovuar lojtarët, është e nevojshme së pari të zvogëlohen shpenzimet ose të rriten të ardhurat. Ky rregull ka pasur një ndikim të veçantë në tregjet e fundit, me operacionet që ose janë ndaluar ose janë kufizuar nga marzhi financiar i disponueshëm.
Një sistem me dritëhije – Edhe pse gjeneron debat, veçanërisht midis klubeve me kapacitet më të madh investimi, “Fair Play Financiar” ka kontribuar në rikthimin e futbollit europian. Në Spanjë, për shembull, ka ulur në mënyrë drastike borxhin ndaj Thesarit (Tatimeve) dhe Sigurimeve Shoqërore, dhe ka zhdukur mospagesat ndaj lojtarëve. Që nga zbatimi i tij, sistemi ka ndihmuar në profesionalizimin e menaxhimit të klubeve, duke i detyruar ata të planifikojnë financiarisht. Megjithatë, është kritikuar gjithashtu për favorizimin e atyre me struktura të konsoliduara dhe pengimin e hyrjes së investitorëve të rinj. “Fair Play Financiar” nuk është vetëm një standard kontabiliteti. Është një mjet për të balancuar ekosistemin e futbollit profesional dhe për të siguruar që spektakli të mos kompromentojë të ardhmen e tij.
LEDJO SEFERKOLLI-PANORAMASPORT.AL
