Të hyrat e përgjithshme të Buxhetit për vitin 2025 janë planifikuar në nivelin prej 358 miliardë denarë, ndërsa shpenzimet janë planifikuar në nivelin prej 400 miliardë denarë. Deficiti buxhetor është projektuar në nivelin prej 41.3 miliardë denarë ose në nivelin 4% të Prodhimit të brendshëm Bruto. Megjithatë, Këshilli Fiskal ka vërejtje, ashtu sikurse gjyqësori e prokuroria, njëjtë sikurse edhe opozita
Fisnik PASHOLLI
Shkup, 18 nëntor – Për pozitën – zhvillimor, për opozitën – jozhvillimor dhe i orientuar ndaj zgjedhjeve lokale. Disa janë të bindur se vendi do të vihet në korsinë e shpejtë të zhvillimit, ndërsa të tjerë shohin parashikime joreale të krijuara për qëllime parazgjedhore. Propozim-buxheti për vitin 2025, në një shumë rekord prej 6.5 miliardë euro, për Qeverinë është zhvillimor me një komponentë sociale dhe bazohet në supozime realiste makroekonomike dhe projeksione fiskale, ndërsa për opozitën – është shpërdorues, i bërë pa asnjë vizion dhe do ta udhëheq vendin drejt dështimit. Të hyrat e përgjithshme të Buxhetit për vitin 2025 janë planifikuar në nivelin prej 358 miliardë denarë, ndërsa shpenzimet janë planifikuar në nivelin prej 400 miliardë denarë. Deficiti buxhetor është projektuar në nivelin prej 41.3 miliardë denarë ose në nivelin 4% të Prodhimit të brendshëm Bruto .
Këshilli Fiskal ka vërejtje kritike edhe për propozimin e Qeverisë, nga ku sugjerojnë që fondet e papërdorura për investime kapitale të mos ripërdoren, por të mbahen në një Fond investimi që do të përdoret në vitet në vijim. Prokuroria Publike dhe Këshilli Gjyqësor Buxhetor u ankuan për sasinë e vogël të mjeteve që janë siguruar dhe të cilat janë nën shumat e parashikuara me ligj dhe nuk garantojnë që gjyqësori të përballet me problemet e akumuluara.
Në ekspozenë e saj, ministrja e Financave, Gordana Dimitrieska-Koçoska tha se buxheti për vitin 2025 siguron funksionimin normal të institucioneve të shtetit dhe kryerjen e rregullt të obligimeve. Sipas saj, Propozim-buxheti është hartuar me një komponent social, në të cilin veçori shtesë është se trendi i rritjes së shpenzimeve është më i ulët se trendi i rritjes së të hyrave, apo të hyrat janë rritur për 13 për qind dhe shpenzimet për 10 për qind krahasuar me vitin 2024. vit, që kontribuon në konsolidimin dhe zvogëlimin e deficitit buxhetor për rreth 3,3 miliardë denarë. “Ky është buxheti i parë që propozoj si ministër i financave dhe buxheti i parë i kësaj qeverie. Pas numrave qëndron një koncept i ri. Shifra që tregojnë luftën kundër ekonomisë gri dhe kundër krimit, shifra që do të sjellin ritme më të larta rritjeje ekonomike dhe qëndrueshmëri në terma afatgjatë. Politika fiskale për vitin 2025 është në funksion të konsolidimit të mëtejshëm, ristrukturimit dhe optimizimit të të ardhurave dhe shpenzimeve publike duke ulur nivelin e deficitit buxhetor dhe borxhit publik, si dhe duke nxitur aktivitetin ekonomik nëpërmjet shpenzimeve të realizuara në infrastrukturë”, tha Dimitrieska-Koçoska.
Sipas saj, rezultatet e pritura janë arritja e shkallëve më të larta të rritjes ekonomike, pagave më të larta, standardit më të mirë për pensionistët, kushteve më të mira të jetesës përmes zbatimit të projekteve komunale dhe projekteve infrastrukturore dhe e gjithë kjo do të inkurajohet nga zbatimi i reformave me mbështetjen e Planin e rritjes për Ballkanin perëndimor.
Nga Bashkimi Demokratik për Integrim në një dalje për media kritikuan buxhetin e shtetit për vitin 2025. Nga kjo parti thonë se thesari i shtetit nuk do të mbushet, siç shtojnë për shkak të mos respektimit të rregullave fiskale. Tutje nga BDI-ja theksojnë se buxheti për vitin 2025 ka të ardhura dhe shpenzime më të larta se sa buxheti i vitit 2024, ndërsa në strukturën e buxhetit shpenzimet kapitale janë më të ulëta me 12.6% krahasuar me 13.1% në vitin paraprak. Shtojnë se vazhdon të rritet borxhi publik. Me deficitin e lartë buxhetor rritet edhe borxhi publik mbi 60% te PBB, i cili në fund të këtij viti parashihet të jetë 62.7% të PBB dhe më i lartë në fund te vitit 2025 (madje sipas Strategjisë për menaxhim me borxhin publik për periudhën 2025-2029 i publikuar në tetor 2024, borxhi publik do të arrijë 65.2% te PBB.)
Në buxhetin e propozuar, sipas LSDM-së opozitare, janë reduktuar paratë për mjedisin, energjinë dhe cilësinë e ajrit. Opozita shpreh edhe shqetësimin se buxheti në sektorin e mbrojtjes është në rënie, ndërsa fondet për blerjen e automjeteve zyrtare po rriten me 75%. Opozita kritikon gjithashtu se gjithnjë e më pak para për zhvillimin e energjisë, paratë për gazifikimin pothuajse përgjysmohen, ndërsa nuk ka asgjë për transformimin e energjisë.
Sipas Ligjit për Buxhetin, ne si anëtarë të Këshillit Fiskal kemi një rol më të pakëndshëm për të vënë në dukje rreziqet që ekzistojnë në nivel ndërkombëtar dhe në vendin tonë, thekson Gligor Bishev, kryetar i Këshillit Fiskal. Sipas tij, si Buxheti për vitin 2024, ashtu edhe ky për vitin 2025, bazohet në rritjen e konsumit të brendshëm, por duhet thënë se eksporti neto për këtë vit është dukshëm negativ dhe në vitin 2025 i afrohet zeros.
“Tashmë kemi parë që në shtator se inflacioni ynë filloi të përshpejtohej dhe në këtë periudhë në rritjen e çmimeve filluan të kontribuojnë edhe faktorët e brendshëm. Politika fiskale për vitin 2025 bazohet edhe në rritjen e shpenzimeve buxhetore dhe supozimi i Ministrisë së Financave është se kjo do të ndikojë në rritjen e brendshme, por do të ketë edhe presion mbi inflacionin dhe kjo duhet të merret parasysh. Shohim që vitin e ardhshëm do të ketë rritje shtesë të pensioneve, që do të sjellë rritje të konsumit personal dhe këtë duhet ta kemi parasysh. Gjithashtu, nuk do të shkojmë me rritje të eksporteve, sepse Gjermania është në krizë, që do të thotë se gjithçka do të bazohet në rritjen e brendshme. Këto janë sfidat që duhet t’i kemi parasysh gjatë krijimit të politikës fiskale. Prandaj rekomandojmë që mjetet e pashpenzuara për investime të mos përdoren për shpenzime rrjedhëse, por të kursehen, siç ndodh në disa vende të botës. Rekomandimi i dytë është që shpenzimet buxhetore të mos rriten me një ritëm më të lartë se rritja e PBB-së, dhe meqë këtë vit ka pasur përparim të madh në kontrollin e deficitit buxhetor, është mirë të vazhdohet edhe këtë vit dhe të mos ketë lëshime”, thotë Bishev.
Në Maqedoni, siç theksoi ai, me vite dominojnë shpenzimet sociale, transfertat dhe pagat, dhe këtu është ndërtuar një pikëpamje se shpenzimet për investime duhet të përbëjnë së paku pesë për qind të PBB-së, të cilën Këshilli Fiskal e mbështet, duke pasur parasysh se si të shtatorit të këtij viti këto shpenzime janë realizuar me 50 për qind të parashikuara dhe ka gjasa të jetë e vështirë të realizohen deri në fund të vitit, ne propozuam një rregull që të miratohet në Kuvend, që është që fondet e pashpenzuara për investimet nuk duhet të ricaktohen në shpenzime korrente, por për të mbetur i kursyer dhe i përdorur në një fond investimi për periudhën e ardhshme.
“Ky rregull ka një numër të madh të vendeve të BE-së, si Britania e Madhe dhe Australia. Me shumë mundësi mbi këtë bazë do të realizohet një defiçit buxhetor disi më i ulët”, theksoi Bishev. Rekomandimi i dytë i Këshillit Fiskal, shtoi ai, është që shpenzimet buxhetore të mos rriten me një ritëm më të lartë se rritja nominale e PBB-së. Vitin e ardhshëm, përskaj konsumit të brendshëm, ekonomia pritet ta lëvizin edhe investimet kapitale prej 800 milionë euro. Ekonomistët thonë se kryesorja është se për çfarë projektesh do të shpenzohen paratë, qoftë për infrastrukturën që sjell rritje, por edhe kush dhe si do të kontrollojë se për çfarë shpenzohen paratë e qytetarëve.
“Investimet kapitale janë shumë të rëndësishme. Por ajo që duam të dëgjojmë nga qeveria, nga kryeministri, se si do të ndryshojmë monitorimin apo kontrollin menaxhues të sektorit publik, të ulim ekonominë informale, korrupsionin. Pra ajo se çfarë ne duam të dëgjojmë nga kryeministri, është të shpjegojë sistemet në të cilat do të realizojmë këto investime kapitale. Që të mos na ndodhë që në fund të vitit që të ketë një projekt me realizim të ulët, që të kemi projekte të ndërhyrjes. Kjo është një dhimbje që zgjat me vite, por më në fund duhet të hapet, dhe me anën kuantitative të sqarohet edhe ana cilësore e këtyre projekteve, thekson eksperti Borçe Trenovski. Pra, vijon më tej ai, ne më në fund duhet te hapim diskutimin dhe temën se pse nuk ato realizohen, ku qëndron përgjegjësia, cilat investime nuk i kemi në programin e investimeve kapitale. “Për pesë vitet e ardhshme, duhet parë ku janë prioritetet tona”, sqaron Trenovski.
Ndryshe, rritja ekonomike është planifikuar në nivelin 3.3 për qind nga ana e Bankës Popullore të Maqedonisë. Nga ana tjetër, Banka Botërore në projeksionin e saj të fundit ka treguar se pret që rritja ekonomike do të arrijë në 2.3 për qind. I njëjti mendim është edhe Instituti i Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare, i cili mbulon 23 vende nga rajoni, dhe rritja ekonomike e Maqedonisë do të mbetet prapa asaj të Ballkanit në periudhën e ardhshme. Parashikimi i tyre përkon me atë të Bankës Botërore për një rritje prej 1.8 për qind deri në fund të vitit dhe 2.3 për qind në fund të vitit të ardhshëm. (koha.mk)
